خانه تاریخی رحیم‌خان کلیبری در آذربایجان شرقی با خاک یکسان شد

این خانه تاریخی با پیگیری اعضای دور پنجم شورای اسلامی شهر کلیبر، نامزد تبدیل شدن به موزه بود

تخریب خانه تاریخی رحیم‌خان کلیبری‌ــ دیده‌بان میراث فرهنگی

خانه تاریخی رحیم‌خان کلیبری، که گفته می‌شود قدمت سازه اصلی آن به سده نهم هجری بازمی‌گردد و برخی آن را متعلق به دوره‌های صفوی و حتی ایلخانی می‌دانند، به‌طور کامل تخریب شد.

به گزارش رسانه‌های محلی آذربایجان شرقی از جمله تبریزلینک، این خانه تاریخی در مناسبات سیاسی و اجتماعی دوره معاصر منطقه کلیبر نقشی پررنگ ایفا کرد و در مقطعی از تاریخ، مرکز فرماندهی نیروهای نظامی بود.

بنای یادشده از دو بخش تشکیل شده بود: بخش قدیمی‌تر که برخی قدمت آن را حتی پیش از سده نهم هجری می‌دانند و شامل قلعه، برج و بارو است که هنوز آثاری از آن در محل باقی است و بخش جدیدتر که در سده دوازدهم هجری روی سازه‌های قدیمی ساخته شد.

در سال ۱۳۹۷، محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هنگام بازدید از این بنا در گفتگو با رسانه محلی سحراما، از آمادگی این سازمان برای بازسازی مشارکتی این اثر تاریخی با همکاری شهرداری یا بخش خصوصی خبر داد.

به گزارش دیده‌بان میراث فرهنگی، این خانه تاریخی با پیگیری اعضای دور پنجم شورای اسلامی شهر کلیبر، نامزد تبدیل شدن به موزه بود، اما به‌ دلیل ناتوانی شهرداری در خرید آن، این طرح به سرانجام نرسید.

در پی تخریب این اثر، خسرو سرتیپی، کنشگر فرهنگی آذربایجان، در ویدیویی با تاکید بر مسئولیت دولت در حفظ آثار و هویت تاریخی، گفت: «گاهی چنین تصور می‌شود که می‌توان به بهانه توسعه، تاریخ را حذف کرد؛ حال آنکه تاریخ باید الگوی توسعه باشد، نه مانع آن.»

رحیم‌خان چلبیانلو، ملقب به سردار نصرت، یکی از چهره‌های برجسته و جنجالی تاریخ معاصر منطقه ارسباران و از سران قدرتمند طایفه چلبیانلو در کلیبر بود که در دوره مظفرالدین‌شاه قاجار، با لقب «نصرت‌السلطان» به حکومت ساوجبلاغ منصوب شد و با دستیابی به درجه میرپنجی، به یکی از حاکمان پرنفوذ آذربایجان تبدیل شد. رحیم‌خان از مخالفان سرسخت جنبش مشروطه‌خواهی بود و پس از خلع محمدعلی‌شاه، علیه دولت مشروطه در اردبیل شورش کرد و حتی ستارخان را در نبردی شکست داد، اما در نهایت از نیروهای دولتی شکست خورد و به روسیه گریخت. او پس از بازگشت به ایران، در سال ۱۳۲۹ قمری به دستور انجمن ایالتی تبریز در ارگ این شهر کشته شد.

خانه تاریخی‌ او در کلیبر، که گفته می‌شود بیش از شش قرن قدمت دارد و در دوره‌ای مرکز فرماندهی نظامی بود، نمادی از قدرت و نفوذ او در منطقه بود. در این مکان، رحیم‌خان درباره مقابله با نیروهای مشروطه‌خواه و دفاع از منافع ایلش تصمیم‌هایی کلیدی اتخاذ کرد. این خانه همچنین محل استقرار نیروهای نظامی و برنامه‌ریزی عملیات‌های مختلف در منطقه بود. پس از شکست رحیم‌خان و فرار او به روسیه، نیروهای دولتی خانه‌ او را غارت کردند و به آتش کشیدند.

با این حال، این بنا تا مدت‌ها به‌عنوان نمادی از قدرت و نفوذ ایل چلبیانلو در منطقه باقی ماند. تخریب کامل این خانه در روزهای اخیر نه‌تنها از بین رفتن یک اثر معماری تاریخی، بلکه محو بخشی از حافظه جمعی و هویت فرهنگی منطقه کلیبر و ارسباران بود.

کلیبر شهری کوهستانی و سرسبز در شمال شرق استان آذربایجان شرقی است که در دل کوه‌های سرسبز قره‌داغ (ارسباران) واقع شده است و از نظر طبیعی و تاریخی، یکی از غنی‌ترین مناطق شمال غرب ایران به‌ شمار می‌رود.

این شهر با اقلیم معتدل کوهستانی، پوشش گیاهی متراکم و جنگل‌های ارسباران که در فهرست ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره یونسکو ثبت شده‌اند و نیز رودهای خروشان مانند رود ارس، مقصدی محبوب برای طبیعت‌گردان است. قلعه باشکوه بابک، نماد مقاومت ایرانیان در برابر خلافت عباسی، هم در ارتفاعات کلیبر قرار دارد و سالانه هزاران گردشگر را به خود جذب می‌کند.

پل‌های تاریخی، بازارهای سنتی، بقعه‌های مذهبی، چشمه‌های آب گرم، مراتع ییلاقی و بافت تاریخی روستاهایی چون اشتبین از دیگر جاذبه‌های گردشگری این منطقه‌اند که کلیبر را به یکی از مقاصد مهم گردشگری فرهنگی و طبیعی در شمال غرب ایران تبدیل کرده‌اند.

بیشتر از فرهنگ و هنر